- Konu Başlıkları
- DEHB'yi Doğru Anlamak: Şımarıklık Değil, Nörogelişimsel Bir Farklılık
- DEHB'nin Üç Farklı Yüzü: Hangi Belirtilere Dikkat Etmelisiniz?
- 1. Dikkat Eksikliğinin Öne Çıktığı Tip
- 2. Hiperaktivite ve Dürtüselliğin Öne Çıktığı Tip
- 3. Birleşik Tip
- Tanı Süreci: A'dan Z'ye Bir Yol Haritası
- DEHB Olan Çocuğa Nasıl Davranmalı: Ev ve Okul Stratejileri
- Ev İçin Stratejiler
- Okulda Başarı İçin Öğretmenle İş Birliği
- Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
- Etiketlerden Potansiyele Yolculuk
Öğretmeninden sık sık "Dersi dinlemiyor, sürekli dalgın" veya "Yerinde bir an bile oturamıyor" gibi geri bildirimler mi alıyorsunuz? Evde ödev savaşları mı veriyorsunuz? Bu davranışların altında yatan neden, genellikle çocuğunuzun elinde olmayan, nörogelişimsel bir farklılık olabilir: Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB). Bu rehber, Çocuklarda Dikkat Eksikliği ve DEHB konusunda size bilimsel bir yol haritası sunmak için hazırlandı.
Amacımız, DEHB belirtileri hakkında doğru bilgi vererek kafa karışıklığını gidermek ve çocuğunuzun potansiyelini ortaya çıkarmak için atabileceğiniz somut adımları açıklamaktır. Unutmayın, doğru yaklaşımla bu süreç başarıyla yönetilebilir.
[widget-134]
DEHB'yi Doğru Anlamak: Şımarıklık Değil, Nörogelişimsel Bir Farklılık
DEHB, bir irade sorunu değildir. Beynin dikkat, planlama ve dürtü kontrolü gibi yönetici işlevlerinden sorumlu bölgelerinin farklı çalışması durumudur. Yani çocuğunuzun sergilediği aşırı hiperaktivite veya dürtüsellik, "istemediği için" değil, beyninin çalışma şekli farklı olduğu içindir. Bu temel anlayış, destekleyici bir yaklaşıma geçmenin ilk adımıdır.
DEHB'nin Üç Farklı Yüzü: Hangi Belirtilere Dikkat Etmelisiniz?
Biz uzmanlar tanı koyarken, uluslararası bir kılavuz olan DSM-5'e başvururuz. DEHB belirtileri her çocukta aynı şekilde görünmez. Üç ana tipi vardır:
1. Dikkat Eksikliğinin Öne Çıktığı Tip
Bu çocuklar genellikle "sessiz ve dalgın" olarak tanımlanır. Belirgin bir hiperaktivite göstermedikleri için Çocuklarda Dikkat Eksikliği tanısı gözden kaçabilir.
- Kolayca dikkatinin dağılması, hayallere dalması
- Eşyalarını sık sık kaybetme ve unutkanlık
- Başladığı işi bitirmekte zorlanma
2. Hiperaktivite ve Dürtüselliğin Öne Çıktığı Tip
Bu çocuklarda aşırı hareketlilik ve düşünmeden eyleme geçme eğilimi belirgindir. Dürtüsellik, sosyal ilişkilerde ve güvenlikte riskler yaratabilir.
- Oturması gereken durumlarda bile yerinde duramama (belirgin hiperaktivite)
- Sürekli koşma, tırmanma eğilimi
- Başkalarının sözünü kesme, sırasını bekleyememe
3. Birleşik Tip
Hem dikkat eksikliği hem de hiperaktivite/dürtüsellik belirtilerinin bir arada ve belirgin olarak görüldüğü en yaygın tiptir. En sık karşılaşılan DEHB belirtileri bu grupta toplanır.
Tanı Süreci: A'dan Z'ye Bir Yol Haritası
DEHB tanısı, tek bir teste dayalı değildir; kapsamlı bir değerlendirme sürecidir ve bu süreci bir çocuk psikiyatristi yönetir.
- Klinik Görüşme: Hekim, hem sizinle hem de çocuğunuzla görüşerek gelişimsel öyküyü ve belirtileri detaylıca öğrenir.
- Değerlendirme Ölçekleri: Ebeveynlerden ve öğretmenden standart formları doldurmaları istenir.
- Dikkat Testleri (MOXO Testi vb.): Bilgisayar tabanlı bir dikkat eksikliği testi olan MOXO testi, dikkatin sürdürülebilirliği, dürtüsellik ve hiperaktivite gibi alanları objektif olarak ölçer. Bu testler tek başına tanı koydurmaz ancak klinik değerlendirmeyi destekleyen önemli bir veridir.
Tanı, tüm bu verilerin bir çocuk psikiyatristi tarafından DSM-5 kriterleri ışığında birleştirilmesiyle konulur. Tanı sonrası süreçte ailenin tümü için en uygun destek ağını kurmak önemlidir ve bu süreçte en iyi psikolog ve danışmanları araştırmak size yol gösterebilir.
DEHB Olan Çocuğa Nasıl Davranmalı: Ev ve Okul Stratejileri
Peki, DEHB olan çocuğa nasıl davranmalı? İşte size hem evde hem de okulda uygulayabileceğiniz bazı stratejiler.
Ev İçin Stratejiler
- Rutin Oluşturun: DEHB'li beyinler dışsal yapıya ihtiyaç duyar. Belirgin bir rutin, günün öngörülebilir olmasını sağlar.
- Görevleri Parçalara Ayırın: Büyük görevleri küçük, yönetilebilir adımlara bölün.
- Olumluyu Vurgulayın: Çabasını ve küçük başarılarını takdir edin.
Bu süreçte en önemli şey, çocuğunuzun yanında olduğunuzu hissettirmektir. Eğer davranışsal sorunlar başa çıkılmaz hale gelirse, bir uzmanla görüşmek en doğrusudur. Etkili bir çocuk terapisi süreci, hem çocuğa hem de aileye önemli beceriler kazandırabilir.
[widget-142]
Okulda Başarı İçin Öğretmenle İş Birliği
- Öğretmeni Bilgilendirin: Çocuğunuzun durumu hakkında öğretmenle açık bir iletişim kurun.
- Stratejik Oturma Planı: Öğretmeninden, çocuğunuzu dikkat dağıtıcı unsurlardan uzağa oturtmasını rica edin.
Unutmayın, DEHB olan çocuğa nasıl davranmalı sorusunun cevabı, sabır, tutarlılık ve doğru stratejilerin birleşiminde yatar.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
İlaçlar bağımlılık yapar mı?
Bu, ailelerin en yaygın endişesidir. Bir çocuk psikiyatristi kontrolünde, doğru dozda kullanılan DEHB ilaçları bağımlılık yapmaz. Aksine, beynin dikkat ve dürtü kontrolü merkezlerini düzenleyerek çocuğun potansiyelini ortaya çıkarmasına yardımcı olurlar.
Piyasada birçok 'dikkat eksikliği testi' var. Bunlar güvenilir mi?
İnternetteki veya bazı merkezlerdeki kısa testler tek başına bir anlam ifade etmez. Güvenilir bir dikkat eksikliği testi, klinik bir değerlendirmenin parçası olarak uygulanmalıdır. MOXO testi gibi araçlar, ancak kapsamlı bir muayenenin parçası olduğunda değerlidir. Tanı için mutlaka bir uzmana başvurulmalıdır.
Bu benim ebeveynlik hatam mı?
Kesinlikle hayır. Çocuklarda Dikkat Eksikliği büyük ölçüde genetik ve nörobiyolojik kökenlere sahiptir. Sizin tutumunuz DEHB'ye neden olmaz, ancak DEHB olan çocuğa nasıl davranmalı sorusuna bulacağınız doğru cevaplar, süreci yönetmede en önemli faktördür. Bu süreçte ebeveyn olarak hissettiğiniz zorlu duygularla başa çıkmak için bir psikolog ile görüşmeyi düşünebilirsiniz.
DEHB zamanla kendiliğinden geçer mi?
Hiperaktivite belirtileri yetişkinlikte azalma eğilimi gösterse de, dikkat eksikliği ve dürtüsellik sorunları genellikle devam eder. Erken müdahale, çocuğun bu zorluklarla başa çıkma becerilerini geliştirmesini sağlar.
Etiketlerden Potansiyele Yolculuk
Çocuklarda Dikkat Eksikliği, doğru anlaşıldığında ve yönetildiğinde bir "kusur" değil, bir "farklılık"tır. DEHB'li çocuklar genellikle yaratıcı, enerjik ve zeki bireylerdir. Onların ihtiyacı olan şey etiketler değil, onların beyinlerinin çalışma şekline uygun bir yapı, destek ve anlayıştır. Bu yolculukta atacağınız en önemli adım, doğru bilgiye ulaşmak ve profesyonel bir rehberle iş birliği yapmaktır. Unutmayın, doğru destekle çocuğunuzun önündeki tüm engelleri kaldırabilirsiniz.
